Multipla skleroza (MS) je potencijalno onesposobljavajuća bolest mozga i kičmene moždine (centralni nervni sistem). Kod MS imuni sistem napada zaštitni omotač (mijelin) koji pokriva nervna vlakna i uzrokuje probleme u komunikaciji između mozga i ostatka tela. Na kraju, bolest može prouzrokovati trajno oštećenje živaca.
Znaci i simptomi MS variraju u velikoj meri i zavise od količine oštećenja nerva i od toga koji su nervi pogođeni. Neki ljudi sa teškom MS mogu izgubiti sposobnost da samostalno ili uopšte hodaju, dok drugi mogu da dožive duge periode remisije bez novih simptoma. Nažalost, MS je neizlečiva, ali lekovi pomažu u bržem oporavku, modifikuju tok bolesti i upravljaju simptomima.
Simptomi
Znaci i simptomi MS mogu se uveliko razlikovati od osobe do osobe i tokom bolesti, u zavisnosti od pogođenih nervnih vlakana. Neki od simptoma koji utiču na kretanje su:
- Utrnulost ili slabost jednog ili više udova koji se obično javljaju istovremeno na jednoj strani tela ili na nogama i trupu;
- Efekti „električnog udara” koji se javljaju kod određenih pokreta vrata, posebno savijanja vrata unapred;
- Tremor, nedostatak koordinacije ili nesiguran hod.
Problemi sa vidom su takođe česti i uključuju:
- Delimičan ili potpuni gubitak vida, obično na jedno oko, često praćeno bolom tokom pokreta očiju;
- Dupli vid;
- Zamućen vid.
Simptomi MS mogu takođe da uključuju nerazgovetan govor, umor, vrtoglavicu, trnce ili bol u delovima tela, probleme sa seksualnim funkcionisanjem, kao i funkcionisanje creva i bešike.
Većina ljudi sa MS ima relapsno-remitentni tok bolesti. Oni imaju periode novih simptoma ili relapsa koji se razvijaju danima ili nedeljama i obično se delimično ili u potpunosti poboljšavaju. Ove relapse prate periodi remisije bolesti koji mogu da traju mesecima ili čak godinama.
Mala povećanja telesne temperature mogu privremeno da pogoršaju znake i simptome MS, ali se oni ne smatraju istinskim relapsima bolesti. Kod najmanje 50 odsto bolesnika sa relapsno-remitentnom MS dolazi do napredovanja simptoma, sa ili bez perioda remisije, u roku od 10 do 20 godina od početka bolesti. Ovo je poznato kao sekundarno-progresivna MS.
Pogoršanje simptoma obično uključuje probleme sa pokretljivošću i hodom. Stopa progresije bolesti uveliko varira među ljudima sa sekundarno-progresivnom MS. Neki ljudi sa MS iskuse progresiju simptoma bez ikakvih relapsa, što je poznato kao primarno-progresivna MS.
Uzroci
Uzrok multiple skleroze je nepoznat. Smatra se autoimunom bolešću u kojoj imunološki sistem tela napada sopstvena tkiva. U slučaju MS, ovaj „kvar” imunološkog sistema uništava masnu supstancu koja oblaže i štiti nervna vlakna u mozgu i kičmenoj moždini (mijelin).
Mijelin može da se uporedi sa izolacijom na električnim žicama. Kada se zaštitni mijelin ošteti i dođe do izlaganja nervnog vlakna, poruke koje putuju duž tog nervnog vlakna mogu biti usporene ili blokirane. Nije jasno zašto se MS razvija kod nekih, a kod drugih ne. Čini se da je odgovorna kombinacija genetike i faktora okoline.
Faktori rizika
Ovi faktori mogu da povećaju rizik od razvoja multiple skleroze:
- Životno doba – MS može da se javi u bilo kojoj dobi, ali početak se obično javlja između 20. i 40. godine. Međutim, može da se javi i kod mlađih i kod starijih.
- Pol – žene imaju dva do tri puta veću verovatnoću da razviju relapsno-remitentnu MS od muškaraca.
- Porodična istorija – ako jedan od roditelja ili braće i sestara ima MS, postoji veći rizik od razvoja bolesti.
- Određene infekcije – razni virusi su povezani sa MS, uključujući Epštajn-Bar, virus koji uzrokuje zaraznu mononukleozu.
- Rasa – beli ljudi, posebno oni severnoevropskog porekla, u najvećem su riziku od razvoja MS. Ljudi azijskog, afričkog ili indijanskog (severnoamerički domoroci) porekla imaju najmanji rizik.
- Klima – MS je mnogo češća u zemljama sa umerenom klimom, uključujući Kanadu, sever SAD, Novi Zeland, jugoistok Australije i Evropu.
- Vitamin D – niski nivoi vitamina D i slaba izloženost sunčevoj svetlosti povezani su sa većim rizikom od MS.
- Određene autoimune bolesti – imate malo veći rizik od razvoja MS ako imate druge autoimune poremećaje kao što su bolesti štitne žlezde, perniciozna anemija, psorijaza, dijabetes tipa 1 ili upalna bolest creva.
- Pušenje – pušači koji iskuse početni simptom koji može da uputi na MS imaju veću verovatnoću od nepušača da razviju relapsno-remitentnu MS.
Kod ljudi sa MS takođe mogu da se jave određene komplikacije: ukočenost mišića ili grčevi, paraliza, problemi sa bešikom, crevima ili seksualnom funkcijom, mentalne promene, poput zaborava ili promena raspoloženja, depresija i epilepsija.
Izvor: mayoclinic.org
