Iako MS stanje traje do kraja života, simptomi se mogu pojavljivati i nestajati, a sama bolest ne mora uticati na skraćivanje očekivanog životnog veka. Terapija MS se bavi poboljšanjem kvaliteta života, uključujući i kvalitet sna.
Kako MS utiče na san?
Simptomi MS kao i prateći stres i depresija, mogu imati značajan uticaj na san. Loš kvalitet sna može dovesti do problema sa raspoloženjem, energijom, pojačavanja MS simptoma, kao i do opadanja kognitivne funkcije u budućnosti. Terapija MS i nesanice zahteva sveobuhvatan pristup koji u obzir uzima različite faktore.
Fizičko zdravlje ima veliku ulogu kod MS i sna. Grčenje mišića, bol na licu ili neprijatan osećaj trnjenja mogu otežati osobama sa MS da noću pronađu udoban položaj. Mnoge osobe sa MS takođe imaju problema sa kontrolom pokreta, tako da ne mogu menjati položaj tokom spavanja onoliko često koliko bi želele.
Značajan broj osoba sa MS takođe prijavljuje često noćno mokrenje. Ustajanje više puta tokom noći da bi se otišlo do toaleta remeti san, što dovodi do skraćenja vremena provedenog u dubokom snu. Čak 90% osoba sa MS kaže da pati od umora, što se ponekad javlja i pre zvanične dijagnoze MS.
Umor verovatno nastaje iz različitih razloga, kao što je prikriveni poremećaj sna ili abnormalan nivo melatonina ili citokina koji izazivaju upalu, pri čemu i melatonin i citokini imaju ulogu u regulisanju sna. Premor kod MS je često praćen bolom, anksioznošću, stresom i depresijom, a sve te pojave mogu pogoršati jedna drugu.
Koji poremećaji sna su uobičajeni kod osoba sa MS
Pored opšte neprijatnosti koju izazivaju MS simptomi, osobe sa ovim stanjem mogu imati veće šanse da imaju jedan ili više uporednih poremećaja sna. Najčešći poremećaji sna kod MS su nesanica, sindrom nemirnih nogu, poremećaj disanja tokom sna, narkolepsija i poremećaj REM faze sna. Oni se u mnogim slučajevima pojavljuju kao posledica lezija na specifičnim delovima mozga ili kičmene moždine, što znači da simptomi mogu da variraju od osobe do osobe, u zavisnosti od mesta i ozbiljnosti lezija.
Poremećaji biološkog ritma utiču na prirodan ciklus spavanja i budnosti organizma. Abnormalna proizvodnja melatonina kod pacijenata sa MS može da bude delimično odgovorna za veće prisustvo poremećaja biološkog ritma i posledičnog umora kod pacijenata sa MS.
Sindrom nemirnih nogu (RLS) i periodični poremećaj pokreta udova (PLMD): Osobe sa RLS-om doživljavaju trnjenje koje izaziva neizdrživu želju da pomeraju noge, dok osobe sa PLMD-om doživljavaju trzanje ili druge pokrete tokom noći. Oba stanja mogu da otežaju pokušaje da se zaspi i izazovu buđenja tokom noći koja dovode do lošeg kvaliteta sna i umora.
Poremećaj disanja u snu: Najčešća vrsta poremećaja disanja u snu je apneja u snu, gde osoba pati od poremećenog sna usled višestrukih prekida disanja. Apneja u snu se često javlja kod pacijenata sa MS, koji imaju lezije na moždanom stablu. Ovo se u većini slučajeva može lečiti uz pomoć aparata za stalan dotok vazduha pod pozitivnim pritiskom (CPAP), koji pomaže u regulisanju disanja.
Narkolepsija: Osobe sa narkolepsijom su osetljive na epizode ekstremne pospanosti tokom dana, koja može biti praćena mišićnom paralizom ili halucinacijama. Studije povezuju i narkolepsiju i MS sa lezijama u lateralnom hipotalamusu, koji je odgovaran za regulisanje budnosti.
Poremećaj REM faze sna: Dok sanjamo tokom faze brzog treptanja očiju u snu, naše telo obično doživljava atoniju ili mišićnu slabost. Poremećaj REM faze sna, dovodi do toga da pacijenti reaguju tokom sna, ponekad na nasilan ili opasan način. Izgleda da je ovaj poremećaj češći kod osoba koje imaju MS sa oštećenjem moždanog stabla.
Kako osobe sa MS mogu da se izbore sa problemima spavanja?
Određene promene načina života mogu da poboljšaju san kod osoba sa MS. Možda je najjednostavnije početi od higijene sna, koja se odnosi na ponašanje tokom dana i noći koje pomaže da se podstakne redovan ciklus spavanja i budnosti. Među navikama u okviru higijene sna su: provetrena, zatamljena i tiha spavaća soba, odlazak u krevet i buđenje u isto vreme svakog dana, isključivanje svih ekrana sat vremena pre odlaska na spavanje, redovno vežbanje ranije u toku dana, pravilna ishrana, izlaganje suncu tokom jutra, izbegavanje kofeina, korišćenje madraca i jastuka od memorijske pene. Iako istraživanja nisu definisala ulogu poremećaja biološkog ritma kod MS, vaš lekar takođe može preporučiti suplemente kao što su vitamin D ili melatonin kao pomoć u regulisanju ciklusa spavanja i budnosti.
Izvor: MS and Sleep Disturbances: Insomnia, Nocturia, & Coping | Sleep Foundation
